Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897 αποτέλεσε την πρώτη μεγάλης κλίμακας πολεμική σύγκρουση της Ελλάδας μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τη συγκρότηση ελληνικού κράτους. Η έκρυθμη κατάσταση στην Κρήτη και η αποστολή Εκστρατευτικού Σώματος από την Ελλάδα στο νησί, αλλά και η ένοπλη δράση αντάρτικων σωμάτων της Εθνικής Εταιρείας, καθόρισαν την κήρυξη του πολέμου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά της Ελλάδας.

Στρατός Θεσσαλίας

Τα ΙΙ, VII και XI Τάγματα Ευζώνων αγωνίστηκαν στη μάχη της Καλλιπεύκης (Νεζερού) (8-9/4 1897), μαχόμενα για την προστασία της γραμμής συνόρων Καλλιπεύκη – Αιγάνη. Μετά την κατάληψη της γραμμής των προφυλακών από τον Τουρκικό Στρατό,  συμπτύχθηκαν προς Φάρσαλα. Εκεί, ο Διοικητής του IX Τάγματος Ευζώνων, Ταγματάρχης Πεζικού, Γεώργιος Νικολαΐδης, έχοντας υπό τη διοίκησή του τα Τάγματα Ευζώνων και τη Λεγεώνα των Φιλελλήνων, κατέλαβε τη γραμμή των προφυλακών (23/4/1897). Στη συνέχεια, διεξάγοντας αμυντικό αγώνα στον Δομοκό, απέκρουσαν επανειλημμένες τουρκικές επιθέσεις. Έως τις 8 Μαΐου συμπτύχθηκαν μέχρι τη Λαμία και εγκαταστάθηκαν στην Ταράτσα.

To IV Τάγμα Ευζώνων απέκρουσε την τουρκική εισβολή, επί της οροθετικής γραμμής Μελούνας – Προφήτη Ηλία Τυρνάβου, στη μάχη των Δελερίων (11/4/1897). Ως οπισθοφυλακή των ελληνικών τμημάτων στο Κρητήρι, συμμετείχε στις εξαήμερες συμπλοκές και στη συνέχεια συμπτύχθηκε προς τα Φάρσαλα. Στη Δεύτερη Μάχη του Βελεστίνου (23-24/4/1897), απέκρουσε εχθρική επίθεση για να προστατέψει το αριστερό της 3ης Ταξιαρχίας από εχθρική υπερφαλάγγιση. Στη μάχη του Δομοκού (5/5/1897), κατόπιν διαταγής του Αρχιστρατήγου Κωνσταντίνου, αγωνίστηκε  για να ενισχύσει τη δεξιά πτέρυγα της 2ης Ταξιαρχίας. Εξαιτίας της δυσμενούς εξέλιξης του αγώνα, μέχρι τις 8 Μαΐου συμπτύχθηκε στη Λαμία, όπου ανέλαβε να διαφυλάξει την τάξη και την ασφάλειά της.

Το VI Τάγμα Ευζώνων,  ανέλαβε την εξασφάλιση των προωθημένων λόχων στην οροθετική γραμμή στον τομέα Γριζάνου, διεξήγαγε αμυντικό αγώνα στον τομέα του και εκτέλεσε επιθετικές ενέργειες προς το Ελευθεροχώρι (5-12/4/1897). Υπό τις διαταγές του Διοικητή της 3ης Ταξιαρχίας  Συνταγματάρχη Κωνσταντίνου Σμολένσκη, πολέμησε στην Πρώτη Μάχη του Βελεστίνου (18/4/1897) και απέκρουσε επανειλημμένα τις τουρκικές επιθέσεις, προστατεύοντας το δεξιό του Βελεστίνου. Η  Πρώτη Μάχη του Βελεστίνου ήταν η μοναδική νικηφόρα μάχη του Ελληνικού Στρατού στην πόλεμο του 1897. Στη Δεύτερη Mάχη του Βελεστίνου (23-24/4/1897) συνέβαλε αποφασιστικά στον αγώνα με την έγκαιρη μετακίνησή του στην περιοχή του χωριού Ρήγαιο. Ωστόσο, αν και οι δυνάμεις της 3ης Ταξιαρχίας είχαν αποκρούσει νικηφόρα τις τουρκικές επιθέσεις, στις 24 Απριλίου, οι τουρκικές δυνάμεις  κατέλαβαν το αριστερό άκρο της κορυφογραμμής. Έτσι, το VI Τάγμα Ευζώνων και τα υπόλοιπα τμήματα της 3ης Ταξιαρχίας  συμπτύχθηκαν προς τον Βόλο και εγκαταστάθηκαν στον στρατώνα του Αλμυρού (25/4/1897).

Το VIII Τάγμα Ευζώνων, υπό το Απόσπασμα Καλαμπάκας, ανέλαβε την εξασφάλιση της μεθορίου από Μαλακάσι έως Αγιόφυλλο. Διεξήγαγε επιθετικές επιχειρήσεις και κατέλαβε θέσεις εντός του τουρκικού εδάφους στον τομέα του. Στις 5 Μαΐου 1897, συμμετείχε στη μάχη Δομοκού με τρεις διμοιρίες.  Μέχρι τις 8 Μαΐου 1897, συμπτύχθηκε στην Υπάτη.

Το IX Τάγμα Ευζώνων, βρισκόταν στην προκάλυψη στον τομέα Φωτεινού (Καλαμπάκας), όπου απέκρουσε τουρκικές θέσεις και κατέλαβε κάποιες εντός του τουρκικού εδάφους, στην περιοχή της Δεσκάτης. Στη συνέχεια συμπτύχθηκε στα Φάρσαλα, όπου συμμετείχε στον αμυντικό αγώνα με τα άλλα Τάγματα Ευζώνων (23/41897). Μέχρι τις 8 Μαΐου 1897, συμπτύχθηκε στο χωριό Μεξιάτες.

Στρατός Ηπείρου

Το III Τάγμα Ευζώνων, ανέλαβε την εξασφάλιση της παρόχθιας γραμμής πλησίον του Πέτα. Από τις 10 έως τις 18 Απριλίου 1897, διεξήγαγε αμυντικό αγώνα στην τοποθεσία του στενωπού Χάνι Καρβασαρά και στο οροπέδιο Ανωγείου, την οποία και κατέλαβε. Μέχρι τις 22 Απριλίου 1897, εξασφάλισε την τοποθεσία Πουρνάρι – Κεραμαριό. Στις αρχές Μαΐου, προέλασε με την 3η Ταξιαρχία προς τους Χαλκιάδες και στις 7 Μαΐου, επανήλθε στο Πέτα.

Το I Τάγμα Ευζώνων, με έδρα τα Πράμαντα, εξασφάλισε το δεξιό άκρο της διάταξης του Στρατού Ηπείρου. Από τις 4 έως τις 7 Μαΐου 1897, προέβη σε επιθετική ενέργεια προς το Συρράκο και συμπτύχτηκε στις αρχικές του θέσεις, στα Πράμαντα. Εκεί, με λόχο στους Καλαρίτες εξασφάλισε εκ νέου το δεξιό της άμυνας.

Το X Τάγμα Ευζώνων συγκροτήθηκε από άνδρες των I και III Ταγμάτων Ευζώνων. Μεταστάθμευσε στα Άγναντα, αναλαμβάνοντας την εξασφάλιση της παρόχθιας γραμμής άμυνας από Πλάκα μέχρι Καλεντίνη. Στις 4 Μαΐου 1897, συμμετείχε με λόχο του I Τάγματος Ευζώνων στην επιχείρηση κατά του Συρράκο και εξασφάλισε την αμυντική γραμμή επί της οροθετικής γραμμής (7 /5 /1897).

Το XII Τάγμα Ευζώνων συγκροτήθηκε στο Αγρίνιο. Στις αρχές Μαΐου 1897, ενίσχυσε την 3η Ταξιαρχία στην προέλασή της κατά τους Χαλκιάδες και στην εγκατάσταση προφυλακών με μέτωπο προς τον Λούρο ποταμό. Στις 4 Μαΐου 1897, συμπτύχθηκε στο χωριό Περάνθη για την ασφάλεια των εκεί πυροβολαρχιών.

Στις αρχές του 1897, η έκρυθμη κατάσταση στην Κρήτη ανάγκασε την Ελλάδα να συγκροτήσει και να στείλει το Εκστρατευτικό Σώμα Κρήτης, υπό τον Συνταγματάρχη Τιμολέοντα Βάσσο. Οι Εύζωνες συμμετείχαν με τον 3/II Λόχος Ευζώνων. Στις 7 Φεβρουαρίου 1897, συνέδραμε στην κατάληψη του Πύργου Αγιάς και του στρατώνα Λιβαδιών μαζί με τα, I/1 Τάγμα Πεζικού και Τάγμα Μηχανικού.

Τα Τάγματα Ευζώνων αγωνίστηκαν στον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 με σθένος. Ωστόσο, η ελληνική ήττα στη μάχη των συνόρων επέτρεψε την τουρκική εισχώρηση στο ελληνικό έδαφος.  Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, ανεξάρτητα από τη δυσμενή εξέλιξή του, συνέβαλε στη θετική εξέλιξη του Κρητικού Ζητήματος με την αυτονόμηση του νησιού και κατέδειξε την αδήριτη ανάγκη για αναδιοργάνωση του Ελληνικού Στρατού.