Ημέρα: 29 Ιανουαρίου 2020

Με αισθήματα ιδιαίτερης ικανοποίησης παρίσταμαι σήμερα στην παρουσίαση της έκδοσης των Πρακτικών της Διεθνούς Ημερίδας, η οποία είχε διεξαχθεί στις 15.4.2019 με θέμα: «Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα». Ευχαριστώ και συγχαίρω, ταυτοχρόνως, την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού κα Λίνα Μενδώνη και, ιδίως, την Πρέσβειρα Καλής Θελήσεως της UNESCO κα Μαριάννα Βαρδινογιάννη για την πρωτοβουλία της έκδοσης αυτής, δοθέντος μάλιστα ότι η ως άνω Ημερίδα είναι ένας πραγματικός σταθμός στην τεκμηρίωση και διεθνοποίηση του όλου κοινού μας αγώνα για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα, ήτοι για την επίτευξη ενός Εθνικού, κυριολεκτικώς, στόχου. Στο σημείο αυτό περιορίζομαι να συνοψίσω όσα είχα τονίσει στην προαναφερόμενη Ημερίδα για το δίκαιο αίτημά μας, που στοχεύει στην επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα.

1. Όπως επανειλημμένως έχω επισημάνει, μεταξύ των Μνημείων της Ελληνικής Αρχαιότητας, που συνθέτουν τον πυρήνα της όλης Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς, κορυφαία θέση κατέχει ο Παρθενώνας. Και τούτο διότι, κατά κοινή πλέον ομολογία, ο Παρθενώνας συμβολίζει, με ανεπανάληπτο μάλιστα τρόπο, την αφετηρία και την κοιτίδα του εν γένει Δυτικού Πολιτισμού, συγκεκριμένα δε την αφετηρία και την κοιτίδα τόσο των Πνευματικών μας καταβολών όσο και των θεσμικών πυλώνων της Δημοκρατίας μας.

2. Πριν απ’ όλα είναι παγκοσμίως αποδεκτό ότι τα Γλυπτά αυτά ανήκουν, δικαιωματικώς και πολιτισμικώς, στον Παρθενώνα και στα Μνημεία του. Και τούτο διότι χωρίς τα Γλυπτά αυτά ο Παρθενώνας, βαριά λαβωμένος από μιαν ιερόσυλη πράξη βανδαλισμού και λεηλασίας του Έλγιν, που καλύπτεται εδώ και πάνω από δύο αιώνες εκ μέρους του Βρετανικού Μουσείου υπό την λεοντή μιας, δήθεν, «αρχαιολατρίας», η οποία πλήττει ευθέως την Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά, δεν μπορεί να συμβολίσει και, επέκεινα, να εκπέμψει προς την Ανθρωπότητα το αιώνιο, αειθαλές και μοναδικό πολιτισμικό μήνυμα που του αναλογεί.

3. Στο σημείο αυτό δεν μπορώ να μην αναφέρω, ότι το αίτημά μας για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα είχε, ήδη από το 1943, έναν «απρόσμενο» σύμμαχο στο πρόσωπο του Λόρδου Kenneth Clark, ο οποίος συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων Ιστορικών Τέχνης του 20^ου αιώνα, κυρίως ως συγγραφέας έργων για την σημειολογία της Ευρωπαϊκής Γλυπτικής, καθώς και για τους Λεονάρντο ντα Βίντσι, Μποτιτσέλι και Πιέρο ντέλλα Φραντσέσκα.

Α. Και ο οποίος, υπό την ιδιότητά του αυτή, μετείχε στην διοίκηση των σημαντικότερων σχετικών Βρετανικών Ιδρυμάτων, όπως π.χ. στο Βρετανικό Μουσείο, στην Εθνική Πινακοθήκη, στο Εθνικό Θέατρο, στην Βασιλική Όπερα, ενώ, επιπλέον, διετέλεσε Έφορος της Βασιλικής Συλλογής των Ανακτόρων του Ουίνδσορ. Βασική πηγή, από την οποία προκύπτει η κατά τ’ ανωτέρω «συνηγορία» του Λόρδου Kenneth Clark, είναι η μελέτη του James Stourton, «Kenneth Clark, Life, Artand Civilisation», (έκδ. William Collins, London, 2017, σελ. 318). Σε αυτή την μελέτη καταγράφεται μια επιστολή του KennethClark, με ημερομηνία 3 Σεπτεμβρίου 1943 -ήτοι μέσα στην δίνη του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου- προς τον Ιρλανδό Καθηγητή και διάσημο Ιστορικό Τέχνης ThomasBodkin, η οποία φυλάσσεται στην Tate Gallery του Λονδίνου.

Β. Σταχυολογώ, από την ως άνω επιστολή, το ακόλουθο απόσπασμα: «Κατά τρόπο παράλογο, είμαι υπέρ της επιστροφής των Ελγινείων στην Ελλάδα. Όχι όμως για να επανατοποθετηθούν στον Παρθενώνα, αλλά για να εκτεθούν σ’ ένα όμορφο κτίριο στην άκρη της Ακρόπολης, την κατασκευή του οποίου, νομίζω, θα έπρεπε να πληρώσει η Βρετανική Κυβέρνηση. Θα το έκανα για καθαρά συναισθηματικούς λόγους, ως έκφραση της υποχρέωσής μας στην Ελλάδα». (Tate, 8212, 1-1-17). Με βάση αυτό το παράδειγμα μπορεί κανείς να κρίνει πόση ευγένεια ψυχής και ποιό μέγεθος πολιτιστικού ήθους εκπροσωπεί, εν ονόματι της παράδοσης της Μεγάλης Βρετανίας, ο Kenneth Clark, εκφράζοντας έτσι και τον σεβασμό του στην Παγκόσμια Πολιτιστική Κληρονομιά και στις ρίζες του Πολιτισμού μας. Και πόσο «μίζερη» και εντελώς ανάξια της ως άνω παράδοσης της Μεγάλης Βρετανίας είναι η στάση των υπευθύνων του Βρετανικού Μουσείου σήμερα, οι οποίοι, κατ’ αποτέλεσμα, αναδεικνύονται αφενός κατώτεροι των περιστάσεων ως προς την υπεράσπιση της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και του κοινού μας Πολιτισμού. Και, αφετέρου, αμετανόητοι συνεργοί του εγκληματικού πολιτιστικού ανοσιουργήματος του Έλγιν.

4. Ως προς την παγκόσμιας πολιτισμικής εμβέλειας μοναδικότητα του Παρθενώνα και των Μνημείων του, δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς επί μακρόν. Πρόκειται για αυταπόδεικτη αλήθεια, η οποία εδράζεται σ’ ακλόνητα τεκμήρια. Γι’ αυτό μένω μόνο στην πιο απτή αλλά και πιο ηχηρή μαρτυρία, που συμπυκνώνει με απαράμιλλο τρόπο όλη αυτή την επιχειρηματολογία, ήτοι στην μαρτυρία του Αντρέ Μαλρώ, η οποία εμπεριέχεται στην μνημειώδη ομιλία του της 28^ης Μαΐου 1959, όταν εκπροσώπησε τη Γαλλική Κυβέρνηση κατά την πρώτη φωταγώγηση της Ακρόπολης:

Α. Ξεκινώντας την ομιλία του, ο Αντρέ Μαλρώ είχε επισημάνει, βασιζόμενος στην Παγκόσμια πολιτισμική εμβέλεια του Παρθενώνα και στα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα με τα οποία πλέον το μήνυμα – έκκληση του Περικλέους μπορεί να εκπέμπεται σ’ ολόκληρη την Ανθρωπότητα: «Ο πρώτος παγκόσμιος πολιτισμός άρχισε».

Β. Κι αμέσως στην συνέχεια ο Αντρέ Μαλρώ, με την imperatorial brevitas που χαρακτηρίζει τον λόγο του, αποθεώνει την μοναδικότητα του αναλλοίωτου στους αιώνες και πανανθρώπινου μηνύματος του Παρθενώνα με τις εξής φράσεις: «Μέσω αυτού του πολιτισμού και προς δόξαν του φωταγωγείται η Ακρόπολη, η οποία καλείται να απαντήσει σε ερωτήματα που κανείς άλλος πολιτισμός δεν έθεσε. Το πνεύμα της Ελλάδας εμφανίστηκε αρκετές φορές στον κόσμο, δεν ήταν όμως πάντοτε το ίδιο. Ήταν λαμπρό στην Αναγέννηση, πόσο μάλλον που η Αναγέννηση πολύ λίγο γνώριζε την Ασία^· είναι εξίσου λαμπρό και συνταρακτικό σήμερα, που γνωρίζουμε την Ασία. Σε λίγο καιρό, θεάματα όπως αυτό θα ζωντανέψουν τα μνημεία της Αιγύπτου και της Ινδίας, θα δώσουν φωνή στα φαντάσματα όλων των στοιχειωμένων τόπων. Η Ακρόπολη όμως είναι ο μοναδικός τόπος του κόσμου που κατοικείται ταυτόχρονα από το πνεύμα και από το θάρρος».

Γ. Τέλος, λίγο πιο κάτω ο Αντρέ Μαλρώ προσδιορίζει, μέσω του μηνύματος του Παρθενώνα, την ουσία του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού, ως συστατικού στοιχείου του διαχρονικού Παγκόσμιου Πολιτισμού: «Δεν θα πάψουμε ποτέ να το διακηρύσσουμε: Ό,τι σημαίνει για μας η τόσο συγκεχυμένη λέξη παιδεία –το σύνολο των έργων της τέχνης και του πνεύματος- η Ελλάδα το μετέτρεψε, προς δόξαν της, σε μείζον μέσον διαπαιδαγώγησης του ανθρώπου. Είναι ο πρώτος πολιτισμός χωρίς ιερό βιβλίο, όπου η λέξη ευφυΐα σήμαινε να θέτεις ερωτήματα. Ερωτήματα που έμελλε να γεννήσουν την κατάκτηση του κόσμου από το πνεύμα, της μοίρας από την τραγωδία, του θείου από την τέχνη και τον άνθρωπο».

Μ’ αυτές τις λίγες σκέψεις –που θεωρώ ότι λόγω του αυτονόητου νοήματός τους δεν χρειάζονται άλλη επεξήγηση- θέλω, καταλήγοντας, και να σας ευχαριστήσω εκ νέου για την συμπόρευση στον Αγώνα υπέρ του επαναπατρισμού των Γλυπτών του Παρθενώνα αλλά και να σας διαβεβαιώσω ξανά πως η αιτία για την οποία αγωνιζόμαστε είναι θεσμικώς δίκαιη και ηθικώς επιβεβλημένη, στο όνομα της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Πιστεύω δε ότι δικαίως η σημερινή εκδήλωση σηματοδοτεί την έναρξη του έτους «Μελίνα Μερκούρη», αν αναλογισθούμε τον κορυφαίο ρόλο της Μελίνας στον αγώνα για την επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα.